नेपालको दलित र सामाजिक आन्दोलनमा सिद्धान्तको प्रश्न

नेपालको दलित आन्दोलनले प्राज्ञिक स्वरूप प्राप्त गर्न सकेको छैन । हाम्रो मूल लडाइँ समानता, सम्मान र सामाजिक न्यायका लागि हो तर यसलाई प्राप्त गर्ने के सिद्धान्त हो ?

कुरा आजभन्दा केही वर्ष अगाडिको हो । कामको सिलसिलामा दक्षिण भारतको हैदरावाद जाने मौका मिलेको थियो, यात्राको अन्तिम दिन त्यहाँका दर्शनीय ठाउँहरूको अवलोकन नगरिकन भ्रमण पूरा हुने कुरा थिएन । अतः त्यहाँका विभिन्न दर्शनीय स्थानहरू हेर्ने क्रममा पूर्वप्रधानमन्त्री पी.भी. नरसिं रावको निवास लगायत हिन्दुहरूका आराध्यदेव विष्णुरूप जगन्नाथ मन्दिर पनि हेरियो । मूर्तिको स्वरुप दक्षिण भारतको अर्को प्रसिद्ध मन्दिर तिरुपतिको जस्तो रहेछ जसको एउटा फ्रेममा सजाइएको प्रतिरूप मैले पनि किनेर ल्याएँ ।

मूर्तिको फ्रेम किन्ने क्रममा मनुस्मृतिको हिन्दी अनुवादको पुस्तक पनि त्यहाँ रहेछ । मूलतः तेलगु बोलिने हैदरावादको मन्दिरमा हिन्दीमा लेखिएको मनुस्मृतिको पुस्तक पाउँदा अचम्म र खुशी दुइटै लाग्यो ।

रामायण, महाभारत काल ५ देखि ७ हजार वर्ष पुरानो मानिए तापनि मनुस्मृति काल बुद्धकाल भन्दा पछि अर्थात् आजभन्दा २२ सय वर्ष पहिले मानिंदो रहेछ । मेरो बुझाइमा मनुस्मृति भनेको मनुऋषिले लेखेको भन्ने थियो तर त्यसो नभएर विभिन्न कालखण्डमा त्यसलाई विभिन्न ऋषिमुनिहरूले लेख्दै परिमार्जन गर्दै गरेका रहेछन् ।

मनुस्मृति मूलतः एउटा धार्मिक कानुन वा राज्यले लागु नगरेको अवस्थामा हिन्दु धर्म मान्नेहरूका लागि आचारसंहिता जस्तो रहेछ । जसरी बुद्ध दर्शनको आधारभूत ज्ञान त्रिपिटकमा पाइन्छ, हिन्दु धर्म भित्रमा चार जातको विभाजन र त्यसभित्र परेका विभिन्न जातहरूका लागि गर्न हुने र नहुने विभिन्न नियमको संग्रह नै मनुस्मृति हो भन्दा फरक पर्दैन ।

Reference :  https://www.onlinekhabar.com